KRAKÓW5020 – o co tak naprawdę tu chodzi?

Burzliwe obrady na CIX sesji Rady Miasta Krakowa

W dniu 26 kwietnia 2023 r. Rada Miasta Krakowa podjęła uchwałę nr CIX/2965/23 w sprawie rozwiązania gminnej spółki KRAKÓW5020 sp. z o.o. z siedzibą w Krakowie. Głosowanie nad uchwałą zostało poprzedzone wielogodzinną dyskusją nad dotychczasową, powszechnie krytykowaną działalnością spółki oraz sensem jej dalszego istnienia, a głos w tej sprawie zabrali m.in. Prezydent Miasta Krakowa prof. Jacek Majchrowski, Radni, Prezes Zarządu spółki Izabela Błaszczyk, Dyrektor Wydziału Kultury UMK Katarzyna Olesiak, prawnicy (w tym ja, jako referent projektu tej uchwały) oraz mieszkańcy Krakowa. Argumentów na niekorzyść dalszego funkcjonowania spółki KRAKÓW5020 jest i było wiele, o czym mniej lub bardziej szczegółowo, lecz wielokrotnie, pisały lokalne media:

• skrajnie niskie wyniki oglądalności realizowanego przez spółkę quazi-informacyjnego programu Hello Kraków (wcześniej PLAY Kraków News), przy jednoczesnym, wielomilionowym nakładzie finansowym,
• propagandowa (pro-prezydencka) forma przekazu medialnego,
• bardzo wysokie ceny produktów dostępnych w Kraków Story oraz trudne do połączenia z Krakowem pochodzenie tych produktów,
• zatrudnianie osób bez doświadczenia, ale rodzinnie lub towarzysko połączonych z Urzędem Miasta Krakowa,
• kontrowersyjna umowa o świadczenie usług publicznych w ogólnym interesie gospodarczym,
• wysoka ilość zatrudnionych pracowników.

Pomysłodawcą projektu uchwały był Mateusz Jaśko – krakowski bloger i aktywista, założyciel ruchu społecznego „Co jest nie tak z Krakowem”, który nie boi się w gorzkich i dosadnych słowach pisać o kontrowersyjnych działaniach lokalnej władzy. Za swoją dociekliwość został m.in. pozwany przez spółkę KRAKÓW5020, a postępowanie w tej sprawie toczy się przed Sądem Okręgowym w Krakowie. Jestem w tym postępowaniu jego pełnomocnikiem.

Instytucja kultury

W przygotowanym przez doraźną Komisję Rady Miasta Krakowa do spraw zbadania wydatków Gminy Miejskiej Kraków i spółki KRAKÓW5020 w zakresie działalności spółki i Prezydenta Miasta Krakowa raporcie zabrakło analizy, czy spółka KRAKÓW5020 mogła w ogóle przejąć część zadań Krakowskiego Biura Festiwalowego i czy może prowadzić samorządową działalność kulturalną w trybie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach prawa.

Aby jednak zrozumieć ten fundamentalny błąd, jaki popełniono przy tworzeniu spółki KRAKÓW5020, należy w pierwszej kolejności przyjrzeć się strukturze organizacyjnej, jaką Gmina Miejska Kraków może realizować w ramach obligatoryjnie prowadzonej tzw. działalności kulturalnej.

Działalność kulturalna, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (dalej jako – „ustawa”), może być realizowana w formie inicjatywy PRYWATNEJ (art. 3 ust. 1 – „Działalność kulturalną mogą prowadzić osoby prawne, osoby fizyczne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej”), inicjatywy PAŃSTWOWEJ (art. 8 – „Ministrowie oraz kierownicy urzędów centralnych organizują działalność kulturalną, tworząc państwowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest podstawowym celem statutowym”) oraz inicjatywy SAMORZĄDOWEJ (art. 9 ust. 1 – „Jednostki samorządu terytorialnego organizują działalność kulturalną, tworząc samorządowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest podstawowym celem statutowym”).

Co więcej, prowadzenie działalności kulturalnej jest zadaniem własnym jednostek samorządu terytorialnego o charakterze obowiązkowym (art. 9 ust. 2). Oznacza to, że Gmina Miejska Kraków (ani żadna inna jednostka samorządu terytorialnego) NIE MOŻE prowadzić działalności kulturalnej inaczej, niż poprzez tzw. instytucje kultury. Wynika to nie tylko z wykładni literalnej powołanych wyżej przepisów, ale także z konstrukcji samej ustawy, gdzie instytucje kultury zostały opisane w odrębnym rozdziale, będąc tym samym specjalną formą organizacyjną w stosunku do innych, podstawowych form prowadzenia działalności kulturalnej, opisanych w przepisach ogólnych (art. 3 ust. 1). Innymi słowy, samorządowa (w tym gminna) działalność kulturalna NIE MOŻE być realizowana poprzez formy wskazane w art. 3 ust. 1 ustawy, tj. przez osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, a KRAKÓW5020 sp. z o.o., będąc osobą prawną (spółką prawa handlowego), należy właśnie do tej kategorii podmiotów.

Krakowskie Biuro Festiwalowe

Najważniejszą krakowską instytucją kultury w kontekście niniejszego opracowania jest Krakowskie Biuro Festiwalowe, wpisane do Rejestru Instytucji Kultury, prowadzonego przez Gminę Miejską Kraków w Księdze Rejestrowej nr III/4, nr wpisu 19.

Zgodnie z przepisami ustawy, instytucje kultury działają na podstawie aktu o ich utworzeniu oraz statutu nadanego przez organizatora (art. 13 ust. 1). Organizatorem Krakowskiego Biura Festiwalowego w rozumieniu przepisów ustawy (art. 10 ust. 1) jest Gmina Miejska Kraków. Oznacza to, że tylko Gmina Miejska Kraków, za pośrednictwem Rady Miasta Krakowa, jako organu stanowiącego i kontrolnego (art. 11a ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym) może decydować o kształcie statutu Krakowskiego Biura Festiwalowego. Należy zatem przypomnieć, że zgodnie z nadal obowiązującym statutem Krakowskiego Biura Festiwalowego:

§ 3 ust. 4. Biuro prowadzi działalność w kluczowych obszarach kultury, takich jak: sztuka najnowsza, sztuka publiczna, film oraz produkcja filmowa, edukacja audiowizualna i filmowa, literatura i promocja czytelnictwa, media i nowe technologie, działalność wydawnicza i promocyjna, muzyka i produkcja muzyczna, święta publiczne, taniec, teatr, przemysły kreatywne (w szczególności design, media arts, moda, projektowanie graficzne, gastronomia, sztuka publiczna), przemysły kultury, przemysły spotkań, przemysły czasu wolnego.

§ 3 ust. 5. Do podstawowych zadań Biura należy w szczególności:
5.1. organizowanie lub współorganizowanie imprez i przedsięwzięć artystycznych i kulturalnych o zasięgu lokalnym, krajowym i międzynarodowym;
5.2. integrowanie różnorodnych środowisk artystyczno-kulturalnych i podmiotów działających w sektorze kreatywnym poprzez budowanie sieci kontaktów;
(…)
5.5. wzmacnianie tożsamości kulturalnej Miasta Krakowa;
(…)
5.9. wspieranie lokalnych artystów, a szczególnie debiutantów w obszarze całego sektora kultury i innowacji;
(…)
5.11. organizowanie lub współorganizowanie konferencji, szkoleń, kongresów, seminariów, warsztatów i spotkań tematycznych, o zasięgu lokalnym, krajowym i międzynarodowym;
(…)
5.13. wspieranie innowacyjności i kreatywności poprzez łączenie działalności kulturalnej z szeroko rozumianymi sektorami biznesu, turystyki, nowych technologii, przemysłami kreatywnymi, nowymi mediami;
(…)
5.15. łączenie i sieciowanie Miasta Krakowa w ramach krajowych oraz międzynarodowych inicjatyw kulturalnych, federacji i stowarzyszeń z międzynarodowymi projektami strategicznymi dla rozwoju i promocji kultury Miasta Krakowa;
(…)
5.20. prowadzenie i zarządzanie Siecią Informacji Miejskiej.

§ 4 ust. 1. Biuro może prowadzić, jako dodatkową, działalność gospodarczą według zasad określonych w obowiązujących przepisach.
§ 4 ust. 2. Działalność, o której mowa w ust. 1, może być prowadzona w zakresie: realizacji programów telewizyjnych, radiowych, internetowych; impresariatu artystycznego; działalności wydawniczej, poligraficznej, fotograficznej, fonograficznej, filmowej, plastycznej, edukacyjnej, promocyjnej, informacyjnej, reklamowej, konferencyjnej, szkoleniowej, edukacyjnej, wystawienniczej, targowej, gastronomicznej, turystycznej; najmu i dzierżawy składników majątkowych lub powierzchni obiektów; sprzedaży i licencjonowania praw autorskich.

W ramach wyżej opisanych zadań statutowych, Krakowskie Biuro Festiwalowe zarządzało m.in.:

• Centrum Kongresowym ICE Kraków,
• Studiem nagrań i montażownią, w tym platformą PLAY KRAKÓW,
• Pawilonem Wyspiańskiego,
• projektem Centrum Kultury i Języka PLANET LEM,
• Siecią Informacji Miejskiej.

I wszystko to… straciło.

KRAKÓW5020 – to w czym problem?

Uchwałą nr LXXII/2037/21 Rady Miasta Krakowa z dnia 17 listopada 2021 r. utworzono jednoosobową (Gmina Miejska Kraków) spółkę KRAKÓW5020 sp. z o.o., której powierzono zadanie (w wersji zmodyfikowanej uchwałą nr LXXXIII/2366/22 Rady Miasta Krakowa z dnia 27 kwietnia 2022 r.) zarządzania we własnym imieniu istniejącą lub wybudowaną infrastrukturą:

• Centrum Kongresowym ICE Kraków,
• Studiem nagrań i montażownią, w tym platformą PLAY KRAKÓW,
• Centrum Kultury i języka PLANET LEM (jeszcze nieistniejącym),
• Pawilonem Wyspiańskiego,
• Siecią Informacji Miejskiej InfoKraków.

Żeby kontynuować, trzeba w tym miejscu rozróżnić od siebie dwa problemy, które stoją u podstawy już pierwotnie niezgodnego z prawem pomysłu rozdzielenia zadań pomiędzy Krakowskim Biurem Festiwalowym, a spółką KRAKÓW5020.

Po pierwsze, prowadzenie i zarządzanie Siecią Informacji Miejskiej w chwili utworzenia spółki KRAKÓW5020 było (i nadal jest!) jednym ze statutowych zadań Krakowskiego Biura Festiwalowego.

Wyeliminowanie tego zadania z obszaru kompetencji Krakowskiego Biura Festiwalowego wymaga zmiany statutu, a ta z kolei nie może odbyć się z pominięciem Rady Miasta Krakowa.

Po drugie, realizowane przez spółkę KRAKÓW5020 zadania w przytłaczającej większości są przejawem działalności kulturalnej, wpisanej w zadania statutowe Krakowskiego Biura Festiwalowego (np. organizowanie lub współorganizowanie imprez i przedsięwzięć artystycznych, wzmacnianie tożsamości kulturalnej Miasta Krakowa, organizowanie lub współorganizowanie konferencji, szkoleń, kongresów, seminariów, warsztatów i spotkań tematycznych, o zasięgu lokalnym, krajowym i międzynarodowym) oraz pobocznej działalności gospodarczej (realizacja programów telewizyjnych, działalność promocyjna, informacyjna, reklamowa, konferencyjna, szkoleniowa, wystawiennicza, targowa, turystyczna). Przecież nie bez powodu to właśnie Krakowskie Biuro Festiwalowe zarządzało dotychczas wszystkimi tymi obszarami, które następnie powierzono spółce KRAKÓW5020.

Dochodząc w tym miejscu do sedna problemu należy ponownie przywołać treść przepisu art. 9 ust. 1 ustawy, który stanowi, że jednostki samorządu terytorialnego organizują działalność kulturalną, tworząc samorządowe instytucje kultury – a nie spółki prawa handlowego. Konsekwencją omawianej systematyzacji (na działalność prywatną, państwową i samorządową) jest przyjęcie przez ustawodawcę skonkretyzowanego modelu połączenia (art. 19 ust. 1) i podziału (art. 20 ust. 1 i 2) instytucji kultury.

Wobec powyższego, czy wyłączenie z obszaru działalności KBF Centrum Kongresowego ICE Kraków, platformy PLAY KRAKÓW, Pawilonu Wyspiańskiego i Sieci Informacji Miejskiej InfoKraków było możliwe? TAK! – ale wyłącznie do innej instytucji kultury lub do nowo utworzonej instytucji kultury (w ramach wyłączenia wyodrębnionej jednostki lub jednostek organizacyjnych – art. 20 ust. 2 ustawy), a nie do spółki prawa handlowego (KRAKÓW5020 sp. z o.o.), której ustawa nie przyznaje kompetencji do realizacji samorządowej działalności kulturalnej. Przyjęta przez pomysłodawców spółki KRAKÓW5020 koncepcja nieodpłatnego przekazania (w drodze umowy darowizny) części należącego do KBF majątku (wartości niematerialnych i prawnych oraz mienia ruchomego) do Gminy Miejskiej Kraków (a służącego realizacji celów statutowych KBF), aby następnie poleceniem służbowym nr 27/2022 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 26 września 2022 r. przekazać ten majątek do spółki KRAKÓW5020, była kreatywnym obejściem prawa, tj. przepisu art. 20 ust. 2 analizowanej dotychczas ustawy, aby w miejsce obligatoryjnego przy tym charakterze działalności podmiotu, jakim jest instytucja kultury, stworzyć podmiot prawa handlowego – spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, dającą jej pomysłodawcom o wiele szersze możliwości działania poza społeczną kontrolą, w zupełnie innej rzeczywistości gospodarczej i finansowej, ale przede wszystkim – w sposób sprzeczny z przepisami ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, których charakter jest bezwzglęnie obowiązujący.

Warto również nadmienić, że w stosunku do czynności polegającej na przekazaniu spółce KRAKÓW5020 majątku oraz zadań z Krakowskiego Biura Festiwalowego, zostało w marcu 2023 r. wszczęte przez Prokuraturę Okręgową w Krakowie śledztwo pod kątem realizacji znamion czynu zabronionego, polegającego na nadużyciu uprawnień przez osoby zobowiązane na podstawie ustawy do zajmowania się sprawami majątkowymi oraz działalnością gospodarczą Gminy Miejskiej Kraków, co spowodowało wyrządzenie szkody majątkowej w wielkich rozmiarach w łącznej kwocie nie mniejszej niż 20.000.000,00 zł na szkodę Gminy Miejskiej Kraków, tj. o przestępstwo z art. 296 § 1 k.k. w zw. z art. 296 § 3 k.k.

Centrum Kongresowe ICE Kraków

Prezes Zarządu KRAKÓW5020 Izabela Błaszczyk, podczas swojego wystąpienia na sesji Rady Miasta Krakowa w dniu 26 kwietnia 2023 r. oraz Prezydent Miasta Krakowa, w opinii nr 46/2023 z dnia 25 kwietnia 2023 r. do projektu uchwały RMK nr CIX/2965/23 wielokrotnie podkreślali o znaczeniu jednego z głównych projektów, którymi obecnie zajmuje się KRAKÓW5020, tj. zarządzaniem Centrum Kongresowym ICE Kraków:

Wypracowany przez lata działalności ICE Kraków know-how, nieposzlakowana opinia oraz skuteczność w zarządzaniu stanowią gwarancję stabilności marki ICE Kraków oraz procesów, które wprost wpływają na realizowane wydarzenia oraz dalece wypełniony kalendarz wydarzeń na nadchodzące miesiące, a nawet lata. Dowodem są liczne wyróżnienia oraz nagrody, choćby ta otrzymana przez Spółkę w styczniu 2023 r. dla najlepszego centrum kongresowego Meeting Star Award w kategorii „Best Convention Centre”.

Stabilność procesów jest kluczowym aspektem, który wpływa na to w jakim stopniu wykorzystywany jest obiekt ICE Kraków. Wpływ marki ICE Kraków jest dalece widoczny oraz stanowi niejednokrotnie determinantę dla decyzji zakupowych organizatorów, ponieważ wprost przekłada się na wzmocnienie rangi wydarzeń poprzez wybór ICE Kraków na miejsce wydarzenia. Potwierdzeniem powyższego jest również szereg realizacji, które dzięki wyborowi ICE Kraków, stały się cyklicznymi wydarzeniami zarówno dla obiektu, ale również dla Miasta, z czego czerpie szeroka grupa branż powiązanych. Dla przykładu można wymienić: Invest Cuffs, Devoxx, OEES, Code Europe, czy Absolvent Talent Days. Likwidacja oznacza utratę wypracowanego wizerunku zarówno dla ICE Kraków, dla Miasta Krakowa, jak również dla licznych organizatorów, których wydarzenia są wprost powiązane z obiektem i Miastem. Lawinowy szereg konsekwencji wynikających z utraty dobrego wizerunku z tytułu działania wprost negującego dotychczasowy dorobek, wydaje się być niemożliwy do ewentualnego skompensowania czy odwrócenia w przyszłości.

Rzecz w tym, że Centrum Kongresowe ICE Kraków jest własnością Gminy Miejskiej Kraków, a nie spółki KRAKÓW5020 i nie ma żadnych przeszkód, aby jego gospodarzem ponownie zostało Krakowskie Biuro Festiwalowe.

Podsumowanie

Spółka KRAKÓW5020 sp. z o.o. powstała w celu przejęcia zorganizowanej część wyodrębnionych w Krakowskim Biurze Festiwalowym składników majątkowych, niemajątkowych oraz pracowników. Odbyło się to jednak z rażącym naruszeniem prawa, albowiem spółka prawa handlowego nie może prowadzić samorządowej działalności kulturalnej. Działalność taka może być prowadzona wyłącznie przez tzw. samorządowe instytucje kultury, wyodrębnione pod względem prawnym i ekonomiczno-finansowym, nadzorowane przez Gminę Miejską Kraków i posiadające osobowość prawną. Jeżeli przyjąć, że wyłącznym obszarem działalności gospodarczo-kulturalnej spółki KRAKÓW5020 jest działalność realizowana w ramach bezprawnie przejętych od KBF zadań i kompetencji, to dalsze jej funkcjonowanie w obrocie prawnym nie jest w jakikolwiek sposób uzasadnione, a podjęta przez Radę Miasta Krakowa uchwała w sprawie jej rozwiązania była jedynym słusznym i racjonalnym działaniem. Uchwała, której projekt obywatelski został zainicjowany przez Komitet Ratunkowy „Co Jest Nie Tak z Krakowem”, co w skali polskiej praktyki samorządowej jest absolutnym precedensem.